VOORWOORD
MEEDOGENLOOS
‘Algoritmen criminaliseren burgers’, zegt bestuurskundige Paul Frissen, die het handhavingsbeleid van de overheid onderzocht. Wie de verhalen leest die binnen zijn gekomen bij het fraudemeldpunt van de FNV kan niet anders dan hem gelijk geven. Het meldpunt was ingesteld om de ervaringen van mensen te horen met de zogenoemde fraudescorekaart. Deze kaart werd tussen 2004 en 2020 door bijna 160 gemeenten gebruikt om uitkeringsfraude op te sporen. Ambtenaren vulden deze kaart in – zonder dat de uitkeringsaanvrager dit wist – en daar rolde dan op basis van vage criteria (algoritmen) als beroep, postcode of achternaam een ‘risicoprofiel’ uit.
Had je de pech dat je hoog scoorde, dan kreeg je (vaak nog steeds stiekem) het stempel ‘potentieel fraudeur’, met als gevolg: intimiderende huisbezoeken, strenge financiële controles en zelfs agressieve verhoren. Paul Frissen: ‘In het strafrecht mag dit niet, in het zwakkere bestuursrecht wel.’
Geen wonder dat veel uitkeringsgerechtigden zich nog erger dan een crimineel behandeld voelen. Dat wórden ze ook. Zeker in de Participatiewet. Deze is meedogenloos, zegt ook Kitty Jong, vicevoorzitter van de FNV. Binnenkort gaat ze met Frissen in gesprek over hoe het beter kan én beter moet. Beiden doen in dit nummer daartoe een aantal voorzetten voor de politiek. Want die is aan zet. Immers, zoals Frissen zegt: ‘Het is bewust politiek beleid om strenge wetgeving en technologie in te zetten tegen fraude in de sociale zekerheid. De toeslagenaffaire is daarvan een logische ontsporing.’ De voorstellen van minister Schouten zijn ‘een voorzichtig begin’, zegt Kitty Jong. Net als de ‘historische’ verhoging van het minimumloon en de uitkeringen. ‘Maar daarmee zijn we er nog niet en de bond zal actie blijven voeren tot er échte oplossingen komen.’ Doe je mee?
Harry Ortmans Voorzitter sectorraad FNV Uitkeringsgerechtigden