STIJGENDE RENTE

Om de inflatie terug te dringen, verhoogt de Europese centrale bank (ECB) de rente. Maar een hogere rente is slecht voor de economische groei en voor eurolanden met een grote schuld. En het effect op de inflatie is onzeker.

Wat is de ECB?

De ECB is de centrale bank die verantwoordelijk is voor de euro. In het bestuur zitten de negentien eurolanden. Voor Nederland is dat Klaas Knot, de directeur van De Nederlandsche Bank. Het ECB-bestuur beslist over de rente waartegen commerciële banken voor zeer korte termijn geld kunnen lenen en wegzetten bij de ECB. Die rente heeft vervolgens weer effect op de (langlopende) marktrente. Nederland en Duitsland waren altijd al tegenstander van de extreem lage rente, maar waren in de minderheid in het ECB-bestuur.

Waarom verhoogt de ECB de rente?

Sinds de kredietcrisis heeft de ECB de rente alleen maar verlaagd. Totdat die zelfs negatief was. Daarnaast kocht de ECB op grote schaal leningen op. Geld werd extreem goedkoop en lenen voor landen, bedrijven en consumenten werd vrijwel gratis. De ECB deed dat omdat de inflatie te laag was: onder de 2 procent die volgens ECB en economen nodig is voor een soepel draaiende economie. Achterliggende idee: goedkoop geld betekent meer uitgaven en oplopende prijzen.

Maar de inflatie is volkomen uit de klauwen gelopen. Tot boven de 10 procent in sommige landen, zoals Nederland. Om de inflatie omlaag te krijgen, moet geld duurder worden: de rente moet omhoog. Dan wordt lenen minder aantrekkelijk, wordt er minder geld uitgegeven en stabiliseren of dalen de prijzen. Vervelende bijkomstigheid: de economische groei neemt af en een recessie dreigt.

Wanneer gaat de rente omhoog?

In juli verhoogde de ECB voor het eerst in elf jaar de belangrijkste rentes (er zijn drie varianten). Er kwam een half procent bij, waardoor er geen negatieve rente meer is. Bij deze renteverhoging zal het niet blijven, want de rente is ook na de verhoging – die al groter was dan verwacht – nog altijd extreem laag. En ook beduidend lager dan in bijvoorbeeld de VS. Daar wordt verwacht dat de rente van de centrale bank nog dit jaar boven de 3 procent uitkomt.

Probleem voor de ECB is dat de eurozone niet één land is, maar negentien verschillende landen. In heel verschillende financiële situaties, waar eigenlijk steeds een apart renteniveau bij hoort. Maar dat kan dus niet, met één gezamenlijke munt en gezamenlijke rentetarieven.

Voor Nederland en Duitsland is een hogere rente geen probleem. De overheidsbegroting is redelijk solide en ze kunnen best wat meer betalen voor staatsleningen. Italië en Griekenland, maar ook Frankrijk, Spanje en Portugal, hebben veel grotere schulden. Een hogere rente over de toch al grote staatschuld zorgt daar direct voor problemen.

De financiële markten – de banken, handelaren en grote institutionele beleggers – lopen vooruit op het beleid van de ECB. Zij verwachten dat er meer renteverhogingen volgen. Daardoor is de rente op langlopende (meerjarige) leningen al sterk gestegen. Het is voor Italië veel duurder geworden om geld te lenen. Waar Nederland bij internationale beleggers een lening voor tien jaar kan afsluiten voor een jaarlijkse rente van 1,5 procent, moet Italië al ruim 3 procent betalen. Dat scheelt miljarden.

Dus?

De ECB is in tweestrijd. Om de inflatie te beteugelen moet de rente omhoog. Tegelijk wil de ECB voorkomen dat Zuid-Europese eurostaten in financiële problemen komen. De ECB mag niet zomaar geld aan een land uitlenen. Daarom zijn ingewikkelde constructies nodig die door de rijkere eurolanden met argusogen worden bekeken. Die vinden dat de Zuid-Europese landen eerst hun eigen financiën op orde moeten krijgen, voordat ze om hulp vragen.

Wat merk ik van een stijgende rente?

Een dalende inflatie dus, in principe. Lenen wordt duurder. Zie de sterk gestegen hypotheekrente. De spaarrente zal ook stijgen, maar langzamer. Omdat spaargeld vaak minder lang vaststaat dan hypotheken en dus vooral afhankelijk is van de rente voor korte termijn. En die blijft ondanks de verhogingen voorlopig nog heel laag.