WW OP DE SCHOP
Tekst Luuk Obbink Beeld Marijn van der Waa
‘NA 42 JAAR WERKEN, ZIT IK NIET TE WACHTEN OP ZO’N BENADERING’
Nogal wat werkzoekenden lopen er tegenaan dat de regels soms onredelijk zijn. Mede daarom wil het kabinet de WW vereenvoudigen en aanpassen aan de huidige tijd. De FNV is uitgenodigd om inbreng te leveren. ‘Het wordt tijd dat de positie van de WW-gerechtigde weer centraal komt te staan.’
De in 1952 in zijn eerste vorm van kracht geworden Werkloosheidswet heeft in de loop der jaren talloze aanpassingen ondergaan, waardoor het een zeer complexe wet is geworden. Er zijn allerlei uitzonderingen gecreëerd en regels toegevoegd die moeten voorkomen dat mensen in de knel raken of juist ongewild voordeel genieten van die uitzonderingen.
Bezuinigingen
‘Bij elke reparatie ontstond er wel weer een andere groep die net buiten de boot viel’, zegt FNV- Maaike Zorgman, bestuurder bij FNV Uitkeringsgerechtigden. ‘De aanpassingen waren de laatste jaren bovendien vooral bezuinigingen. Daar zijn we wel klaar mee. Het wordt tijd dat de positie van de WW-gerechtigde weer centraal komt te staan.’ Tel daarbij op dat de arbeidsmarkt met de vergaande flexibilisering de laatste decennia flink is veranderd en het wordt duidelijk dat de WW op de schop moet. Het trauma van de toeslagenaffaire was de druppel. Die heeft immers pijnlijk duidelijk gemaakt hoe mensen in de knel raken als de overheid volhardt in het strikt toepassen van onredelijke regels.
Drie perspectieven
Minister Karien van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid stuurde daarom in februari 2022 een Plan van Aanpak naar de Tweede Kamer, als eerste stap naar een herziening en vereenvoudiging van de WW. Niet van vandaag op morgen overigens: de tijdbalk loopt tot het eerste kwartaal van 2025. Het plan bekijkt de WW vanuit drie perspectieven. Die van de werkgevers, die te maken hebben met uit de hand gelopen administratieve last, van het UWV, dat als uitvoerder soms ook door de bomen het bos niet meer ziet, en van de werknemers, die regelmatig hun neus stoten tegen onrechtvaardigheden en knelpunten.
‘MENSEN ZITTEN NIET VOOR HUN LOL IN DE WW’
Bejegening
Uiteraard nam de FNV de uitdaging aan om het perspectief van de werknemers in kaart te brengen. Maaike Zorgman zette onder meer een enquête uit onder WW-gerechtigden: welke knelpunten ervaren zij in de uitvoering? Met stip op één: de volkomen nutteloze sollicitatieplicht voor ouderen, die vrijwel nul kans hebben om nog aan het werk te komen. En daarbij slaat het UWV vaak ook nog een dreigende toon aan. "Je moet dit en je moet dat... Na 42 jaar aaneengesloten werken zit ik niet te wachten op een dergelijke benadering", schrijft een van de bijna vijfhonderd respondenten. Ook anderen noemen de bejegening. "Als je een WW-uitkering aanvraagt, word je behandeld als een crimineel of alsof de medewerker de uitkering uit eigen zak moet betalen." "Luister naar mensen", schrijft een ander. "Ze zitten niet voor de lol in de WW." Ook veel genoemd: de beroerde bereikbaarheid van het UWV. "Je hebt te maken met UWV.nl, overheid.nl en werk.nl. Heel verwarrend, waarom kan dit niet op één website?" Anderen wijzen op het grote aantal storingen. "De website werk.nl is negen van de tien keer in onderhoud."
Weeffouten
Maar heel veel meldingen gaan ook over echte weeffouten in de wet, die soms tot bizarre situaties leiden. Zo kan iemand die weer een volledige baan heeft, toch de verplichting houden om te solliciteren, doorgaans vier keer per vier weken. Dat kan als deze werknemer nog een aanvulling ontvangt in het geval de nieuwe baan een lager salaris biedt. "Je gaat dus fake solliciteren op onzin om maar aan die verplichting te voldoen." En dat is best belastend. "Ik moet wennen en veel leren in mijn nieuwe baan en dan komt dit er nog eens bij", meldt een ander. Ook schrijnend: wie een vaste baan met een lager salaris aanvaardt, kan gedwongen worden een tijdelijke baan met een hoger salaris te accepteren. Om vervolgens weer in de WW te geraken.
Bijstand
FNV-adviseur Paul van den Boom kan de lijst verder aanvullen. Met name de positie van 35-minners zit hem dwars. ‘Net als ouderen hebben mensen die minder dan 35 procent zijn afgekeurd en dus geen recht hebben op WIA nauwelijks kans op een baan, maar hen wordt vrijwel geen extra begeleiding geboden. Ze zijn beschikbaar voor werk, maar belanden in de bijstand.’ Ook de draaideurconstructies zijn hem een doorn in het oog, zoals bij de leerkracht die elke zomer in de WW zit en dus al jaren niet op vakantie is geweest. Of erger: bij PostNL, waar werknemers tijdelijk in de WW worden geparkeerd, waarna ze weer met een schone lei – lees: de laagste loonschaal – aan het werk kunnen. ‘Zonder dat het UWV hier een stokje voor steekt’, stelt Van den Boom met enige verbazing vast.
Polderoverleg
De FNV heeft alle knelpunten ingebracht in het polderoverleg, waarna de minister met alle adviezen aan de slag kan. Of de herziene WW uiteindelijk een verbetering wordt? Van den Boom heeft er goede hoop op, maar relativeert ook. ‘Vergeet niet wat voor het kabinet hier de belangrijkste aanleiding voor is: het gaat niet zozeer om verbeteringen voor de WW-gerechtigde, men wil gewoon geen toeslagenaffaire 2.0. Maar we zien zeker kansen om tot verbeteringen te komen. Daar gaan we voor.’
Top 5 van knelpunten in de WW volgens werkzoekenden:
- Sollicitatieplicht voor ouderen
- Weinig kansen voor 35-minners
- Misbruik door werkgevers met draaideurconstructies
- Plichten bij aanvaarden lager betaalde baan
- Bejegening, wantrouwen en stringente controle