VOORWOORD
VERTROUWEN
Goed nieuws: de ministers Schouten en Van Gennip willen een einde aan het harde fraudebeleid dat Rutte I in 2012 invoerde. Dit is in de afgelopen tien jaar totaal doorgeslagen met het toeslagenschandaal als dramatisch dieptepunt. Dat heeft wellicht ook de politiek eindelijk wakker geschud. ‘Wie een uitkering aanvraagt, wordt voortaan met vertrouwen bejegend’, zo schrijven de ministers in hun conceptwetsvoorstel. Dat werd tijd, want hoe anders is de praktijk nu. Jarenlang was iedereen die een uitkering aanvroeg bij voorbaat verdacht. Zo vulden in bijna 160 gemeenten ambtenaren al bij de aanvraag van een uitkering een zogenoemde ‘fraudescorekaart’ in. Daar rolde dan op basis van vage criteria als beroep, postcode of achternaam een score uit. Had je de pech dat je hoog scoorde dan kreeg je het stempel ‘potentieel fraudeur.’ Het overkwam AnneMarie, die daarna ook nog vals werd beschuldigd van samenwoonfraude door een anonieme klikker. Het verwoestte haar leven. De FNV heeft aangifte gedaan bij de Autoriteit Persoonsgegevens tegen vijf gemeenten die tot juni 2022 zijn doorgegaan met het gebruik van de fraudescorekaart. Ook is een nieuwe rechtszaak in voorbereiding tegen dit soort fraude-opsporingssystemen.

Wellicht dat ‘Den Haag’ daar niet op heeft willen wachten, al wordt er in dit wetsvoorstel niet gerept over de fraude- opsporingsmethoden. Enkel over de uitvoering, en gaat het pas vanaf 2025 in. In de Drentse gemeente Coevorden zijn ze vast begonnen met ‘uitgaan van vertrouwen’, met onder andere een maatwerkfonds voor wie geld tekort komt. ‘Doorgaans doen we niet moeilijk’, zegt wethouder Joop Slomp. ‘Mensen worden gewoon geholpen.’
Geldt dat straks in heel Nederland? Ik vrees dat mensen als AnneMarie nog wel even tijd – en daden! – nodig zullen hebben voordat zij daarop durven te vertrouwen.
Harry Ortmans Voorzitter sectorraad FNV Uitkeringsgerechtigden