‘ZORGPLICHT GAAT BOVEN REGELS’

Wat is volgens u het grootste pijnpunt in de Participatiewet?

‘De nadruk in die wet ligt te veel op werk, terwijl een groot deel van de mensen in de Participatiewet een beperkt of helemaal geen arbeidsvermogen heeft. Bijvoorbeeld vanwege een chronische ziekte of arbeidsbeperking. Maar ondertussen zitten er allerlei rare prikkels, of stokken, in die wet, waarmee wij ze eigenlijk moeten slaan, terwijl deze mensen geen kant op kunnen.’

En voor hen pleit u voor een Wet op bestaanszekerheid? Hoe zou zo’n wet eruit moeten zien?

‘Dat mogen ze in Den Haag bedenken. Wat wij met ons opiniestuk vooral hebben beoogd is een signaal afgeven dat de Participatiewet niet voldoet voor al die mensen die geen uitzicht hebben op structureel werk. Wij zeggen: ga niet uit van werk, maar van bestaanszekerheid. Dan kom je tot andere oplossingen.’

Zoals? Een basisinkomen?

‘Dat hebben we niet zo concreet benoemd, maar voor deze mensen zou dat wat mij betreft best een optie kunnen zijn. Het gaat echter om meer dan alleen geld. Het gaat ook om een andere manier van kijken en denken. Bestaanszekerheid zou een grondrecht moeten zijn. Mensen moeten zonder allemaal voorwaarden een fatsoenlijk bestaan kunnen leiden.’

De FNV vraagt ook al een tijd aandacht voor deze groep mensen die levenslang gevangen zitten in de bijstand. De bond wil voor hen liefst een nieuwe regeling, maar op z’n minst versoepeling van de regels, zoals rond sparen, erven of het ontvangen van giften. Is dat ook wat u voor ogen staat?

‘Dat denkkader sluit zeker aan bij wat wij bedoelen. We willen ook van die stokken af. Voor iedereen, maar zeker voor de mensen met een arbeidsbeperking of chronische ziekte die daardoor in een uitzichtloze situatie belanden.’

Hoe kijkt u naar de versoepelingen die Carola Schouten onlangs door de Kamer heeft gekregen. Onder andere rond bijverdienen, giften ontvangen en verzachting van de sancties.

‘Daar ben ik blij mee. En ook wat zij uitstraalt: uitgaan van vertrouwen in plaats van wantrouwen, vind ik goed. Maar over de groep waar we het nu over hebben, zegt ze: dat is zo ingewikkeld, daar kan ik nog geen planning bij geven. Dat is wel heel uitzichtloos. Dus daar zit wat ons betreft echt te weinig ambitie op.’

De wethouders van bijvoorbeeld Utrecht en Tilburg zoeken bewust de randen van de Participatiewet op om deze ‘menselijker’ te maken. Hoe zit dat in de gemeente Coevorden?

‘Deze coalitie, met de PvdA in het college, is pas driekwart jaar aan de slag. Maar we proberen wel scherp aan de wind te zeilen. Doorgaans doen we niet moeilijk: mensen worden gewoon geholpen. En zo moet het ook. Zorgplicht gaat wat mij betreft boven regels. Het maatwerkfonds, dat unaniem door de gemeenteraad is goedgekeurd, is daar een goed voorbeeld van. Als gemeente mag je geen inkomens­politiek bedrijven, dus we zitten daarmee echt op het randje.’

Wat houdt het maatwerkfonds in?

‘Het is in eerste instantie een tijdelijke regeling, voor het eerste kwartaal, om de gevolgen van de inflatie voor mensen te dempen. In een notendop: mensen die dreigen in de financiële problemen te komen – of daar al in zitten, kunnen zich bij ons melden. Een preventiemedewerker komt dan langs om te kijken naar de inkomsten en uitgaven. Komt iemand tekort, dan passen we bij.’

Zo simpel? Iemand krijgt gewoon een x bedrag als hij of zij kan aantonen niet rond te kunnen komen?

‘In principe wel. We kijken wel echt naar – onvermijdbare – vaste lasten, en voor bijvoorbeeld een telefoonabonnement werken we met normbedragen, maar we stellen geen voorwaarden aan de hoogte van iemands inkomen en in principe ook niet aan de hoogte van het bedrag. Ook iemand in een koopwoning die door de gestegen energiekosten of de hoge inflatie zijn of haar hypotheek niet meer kan betalen, mag komen. En we bemoeien ons ook niet met iemands leven. We zeggen dus absoluut niet: stopt u eerst maar met roken of doet u de hond maar weg. We gaan uit van vertrouwen. En als ik dan straks honderd mensen heb geholpen en twee hebben er misbruik van gemaakt, dan is dat maar zo. Die 98 mensen vind ik veel belangrijker. In de Participatiewet is het helaas net andersom.’

Gemeenten hebben toch al heel veel potjes en regelingen. Waarom nog één erbij?

‘Veel van die regelingen zijn minimaregelingen met een strenge inkomensgrens. En we zien nu dat ook mensen die daar net boven zitten, in de problemen komen. En bijvoorbeeld een noodfonds gaat pas in werking als mensen al diep in de schulden zitten en bijvoorbeeld huisuitzetting dreigt. Wij willen dat voor zijn, want eenmaal in de schulden, kost het veel meer geld en inspanning om mensen eruit te krijgen. Plus een hoop menselijk leed. Dat hopen we hiermee te voorkomen.’

Zijn hogere uitkeringen daarvoor geen betere en simpelere oplossing?

‘Absoluut. Het liefst zou ik ook zien dat de minimumlonen en de uitkeringen omhoog gaan zodat wij niet steeds nieuwe pleisters hoeven te plakken. Maar daar gaan wij als gemeente niet over. Maar hiermee geven we natuurlijk ook weer een signaal af. En we blijven voorlopig ook nog wel even op de trom slaan – graag samen met de bond. Want hoe meer herrie, hoe meer druk dat hopelijk geeft in Den Haag.’