WAT DOET RUTTE IV MET DE UITKERINGEN?

Het nieuwe kabinet trekt miljarden uit voor de energie­transitie, de aanpak van de woningnood, de stikstofcrisis en voor klimaat­maatregelen. Maar wat zijn de gevolgen van de kabinetsplannen voor uitkeringsgerechtigden? ‘Ik mis een hoop en het regeerakkoord levert vooral veel vraagtekens op’, zegt FNV-vicevoorzitter Kitty Jong.

Om met het goede nieuws te beginnen: de uitkeringen, uitgezonderd de AOW, stijgen mee met de aangekondigde stapsgewijze verhoging van het minimum­loon. Maar dat goede nieuws verdient gelijk een stevige relativering: doordat de heffingskorting voor bijstandsgerechtigden versneld wordt afgebouwd, is dat voordeeltje snel verdampt.

TANDJE BIJ

Dat zit zo: zoals werkenden de zogeheten arbeidskorting op hun belasting krijgen, zodat ze niet allerlei kleine aftrekposten met bonnetjes hoeven te specificeren, krijgen bijstands­gerechtigden een dubbele heffingskorting. Dat is raar, vond het vorige kabinet, want daardoor zou het voor met name een stel in de bijstand nauwelijks lonend zijn om aan het werk te gaan. En zo besloot Rutte III deze extra korting in stappen tot 2032 af te bouwen. Het nieuwe kabinet zet er een tandje bij en wil er al in 2028 vanaf zijn. ‘Eigenlijk is dit ook een soort loslaten van de koppeling’, oordeelt Kitty Jong, FNV-vicevoorzitter, met het beleidsterrein sociale zekerheid in haar pakket. ‘En dat terwijl een verhoging van het minimumloon van 80 cent bruto per uur in vier jaar tijd al veel te weinig is, én te laat.’ De bond ijvert al tijden voor verhoging van het minimumloon naar 14 euro. Ook mensen met een Wajong­uitkering zien een voordeel verdampen: hun heffingskorting, de jong­gehan­di­cap­tenkorting, wordt gehalveerd tot 400 euro. ‘Waarom?’, vraagt Jong zich af. ‘Dit is een hele kwetsbare groep, die dit niet kan missen.’

WIA

Op naar het volgende goede nieuws dan maar: het kabinet wil de zogenoemde hardheden in de WIA aanpakken. ‘Dat klinkt leuk, maar het gaat niet alleen om hardheden’, zegt Jong. ‘We willen het minimale afkeuringspercentage omlaag van 35 naar 15 procent, zoals ook de ILO voorschrijft. Zodat je ook WIA krijgt als je 15 procent bent afgekeurd. En we willen af van de volkomen theoretische keuringen; er moet worden getoetst aan de hand van functies waar je echt voor in aanmerking kan komen.’ Sociale partners zijn het in de Stichting van de Arbeid eens over aanpassingen van de WIA in deze richting en het verbaast haar dat het kabinet dit niet overneemt. Verder ziet zij een spook dat het kabinet onbenoemd laat. ‘Het UWV heeft een schreeuwend tekort aan keuringsartsen, waardoor de wachttijden oplopen. Met veel gevallen van long covid wordt dat probleem alleen maar groter. We roepen dit al jaren, maar tevergeefs. Straks hebben we een mooi systeem opgebouwd, maar is de uitvoering de beperkende factor. Ik had echt gedacht dat het kabinet hier op z’n minst melding van zou maken.’

BIJSTAND

Volgens Jong is het beste nieuws uit het akkoord: het afschaffen van de kostendelersnorm voor jongeren tot 27 jaar. ‘Daar hebben we ons als FNV heel hard voor gemaakt. Er zijn signalen dat het scheelt in het aantal daklozen. Het is te dol dat je op je uitkering wordt gekort als je iemand een bank aanbiedt om op te slapen.’ Maar wat Jong betreft mag de hele kostendelersnorm afgeschaft, ook voor 27plussers. ‘Denk aan mantelzorgers, die bij iemand intrekken om optimaal zorg te kunnen verlenen. Die worden gestraft voor hun inzet.’ Ook fijn is de aankondiging dat de moge­lijkheden om bij te verdienen in de bijstand worden verruimd, al noemt het kabinet geen bedrag. ‘Maar ik mis in dit hoofdstuk de aandacht voor het gegeven dat de hele Participatiewet veel te rigide is. De menselijke maat is al jaren zoek en er is veel meer nodig om die terug te brengen.’

BESCHUT WERK

Zeker ook positief is het dat het kabinet 30 duizend nieuwe beschutte werk­plekken wil creëren voor mensen die extra begeleiding nodig hebben om te kunnen werken. Al is ook hier een kritische kanttekening op zijn plaats, want: hoe dan? Jong: ‘Het is tot op heden niet gelukt om de doelstellingen op dit gebied te halen. Hoe moet dat nu dan wel lukken?’ En geen woord over de sociaal ontwikkel­bedrijven, waar de FNV zich al jaren hard voor maakt. ‘Ook daar is brede steun voor in de samenleving, bijvoorbeeld bij de Vereniging Neder­landse Gemeenten (VNG ) en bij het CDA en de SP.’

ARMOEDE

Loffelijk streven is verder om het aantal kinderen dat in armoede opgroeit de komende vier jaar te halveren. ‘Maar ook hier weer de vraag: hoe dan? Je kunt allerlei maatregelen bedenken, maar de beste manier is ervoor zorgen dat mensen een hoger inkomen hebben. Maar dat doet het kabinet niet: het niet afbouwen van de dubbele heffings­korting voor uitkerings­gerechtigden zou 48 procent van deze mensen uit de armoede helpen.’ Wat de FNV betreft is het laatste woord hier dan ook nog lang niet over gezegd. Zo blijft Jong de sociale ontwikkelbedrijven op de agenda zetten. En wat de WIA betreft heeft ze nog een troef in handen: ‘We kunnen in de cao’s een ontslagverbod afspreken voor mensen die voor minder dan 35 procent zijn afgekeurd.’ En dan is er natuurlijk ook nog de Eerste Kamer, waar de coalitie geen meerderheid heeft. Al biedt dit geen garantie. ‘Onze vrienden in de politiek hebben expertise en zijn standvastig. Maar ik heb geen idee wat de nieuwe rechtse partijen gaan doen. Hoe dan ook: we gaan niet lijdzaam achterover leunen.’