DE SAMENLEVING
GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN
Checklist voor een goede gemeenteraad
Tekst Andrew Groeneveld Illustratie XF&M
‘HET RAADSLIDMAATSCHAP IS GEEN LEUKE HOBBY. DAT WERK IS EXTREEM BELANGRIJK, ZEKER VOOR DE KWETSBAREN’
Hoe zorg je ervoor dat jouw stem op 16 maart bij de gemeenteraadsverkiezingen bijdraagt aan een sociale gemeenteraad? De FNV heeft in een elfpuntenplan de onderwerpen op een rij gezet die belangrijk zijn voor een menswaardige samenleving in jouw gemeente. Een mooie checklist voor het stemhokje.
Het belang van gemeenteraadsverkiezingen wordt onderschat. Ze worden vaak gezien als peiling voor de landelijke politiek. Maar in werkelijkheid krijgen gemeenten van de landelijke overheid steeds meer verantwoordelijkheden op hun bord. Zij moeten namelijk beter weten wat goed is voor de lokale samenleving.
Dat betekent dat wethouders en gemeenteraden steeds vaker met de vingers aan de knoppen zitten en bepalen of en wat er voor kwetsbaren in de steden en dorpen wordt gedaan. Stemmen op een politieke partij die deze verantwoordelijkheid serieus neemt, is daarom cruciaal.
UITWASSEN
Volgens FNV-vicevoorzitter Kitty Jong hebben gemeenten het in steeds meer belangrijke dossiers voor het zeggen. Denk aan zaken als armoedebestrijding, de jeugdzorg, mensen aan een baan helpen, de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) en mantelzorg. Ook als het gaat om de bouw van voldoende betaalbare huizen voor ouderen, starters en mensen met een laag inkomen spelen de gemeenten een cruciale rol.
‘Het klopt’, zegt Kitty Jong, ‘dat gemeenten vaak beter zicht hebben op wat er nodig is. Maar dan moet je natuurlijk wel goede wethouders en een goede gemeenteraad hebben om daar beleid van te maken.’
Dat is volgens haar vaak niet het geval. ‘We zien helaas veel uitwassen waarbij lokale politici echt geen kaas hebben gegeten van bijvoorbeeld het sociale domein. Dat is heel zorgelijk. De burger is dan eigenlijk beter af als het weer landelijk wordt geregeld.’
LOKALE PARTIJEN
Lokale partijen wisten bij de laatste verkiezingen hun politieke invloed verder te vergroten. Soms pakte dat goed uit, maar soms ook niet, bijvoorbeeld wanneer zo’n partij dankzij slechts één groot onderwerp stemmenwinst behaalde.
Kitty Jong: ‘Het is onze opdracht als FNV om mensen met de neus op de feiten te drukken. Het raadslidmaatschap is geen leuke hobby. Dat werk is extreem belangrijk, zeker voor de kwetsbaren. Hun levens hangen ervan af.’
PUNTENPLAN
De FNV stelde een puntenplan op met elf belangrijke knoppen, waaraan gemeenten kunnen en moeten draaien. Via de bijna 100 lokale netwerken van de bond zullen de gekozen politici hier door de bond scherp op worden afgerekend. Het puntenplan is ook een checklist voor iedereen die de keuze voor het stemhokje nog moet maken.
429.000
mensen zijn in Nederland afhankelijk van een bijstandsuitkering. Gemeenten bepalen of iemand er recht op heeft en zorgt voor de uitbetaling.
Bron: CBS
1 op de 3
Nederlanders van 16 jaar of ouder verleende in 2019 mantelzorg. Dat waren circa 5 miljoen mensen. 830.000 deden dat langer dan 3 maanden en minstens 8 uur per week.
Bron: SCP 2020
HET ELFPUNTENPLAN VAN DE FNV
Gemeenten spelen een grote rol bij het inrichten van een menswaardige samenleving. Check daarom deze thema’s, die volgens de FNV belangrijk zijn om in het stemhokje de beste keuze te kunnen maken.
1. BESTAANSZEKERHEID
Gemeenten kunnen regelingen maken voor kinderen uit gezinnen met weinig geld, zodat zij kunnen sporten en de culturele voorzieningen kunnen gebruiken. Ze kunnen ook meer betalen dan het wettelijk minimumloon aan iedereen die voor de gemeente werkt. De gemeente spreekt zich uit voor een verhoging van het minimumloon naar 14 euro per uur. Zo wordt armoede aangepakt en kunnen werkenden, mensen met een uitkering en senioren makkelijker rondkomen.
2. ENERGIETRANSITIE
De verduurzaming van huizen wordt voor huurders met een kleine portemonnee beter betaalbaar zodra de gemeente daarvoor geld beschikbaar stelt. De energietransitie wordt op die manier eerlijker en socialer. Ook kunnen gemeenten ervoor zorgen dat lokale projecten groen, sociaal en inclusief zijn. Of er genoeg betaalbare woningen komen, en of er aandacht is voor leefbaarheid en inspraak, wordt ook door de gemeente bepaald.
3. AANBESTEDEN
De FNV vindt de marktwerking doorgeslagen. Gemeenten moeten bij inkoop en aanbesteding de banen, arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden voor werknemers vooropstellen. Rechten van werkenden moeten bij het wisselen van contracten worden gewaarborgd.
4. WERKGELEGENHEID
De gemeente geeft met werk het goede voorbeeld. Ze zorgt voor echte banen en beperkt het flexwerk (alleen bij ziek en piek). Ook doet zij haar best om duurzame garantiebanen en nieuwe regionale werkgelegenheid te realiseren.
5. SOCIAAL ONTWIKKELBEDRIJF
Het sociaal ontwikkelbedrijf is voor mensen met een arbeidsbeperking de springplank naar regulier werk of een vangnet als dat (nog) niet gaat. Ook deze mensen hebben recht op fatsoenlijk loon, pensioenopbouw, scholing en werkzekerheid. De gemeente doet dus niet aan werken zonder loon.
6. UITKERINGSGERECHTIGDEN
Gemeenten moeten mensen met een uitkering netjes begeleiden. Het helpt zeker als ze één loket hebben dat voor iedereen goed toegankelijk is en begrijpelijke antwoorden geeft op alle vragen over werk, loopbaan en opleiding. Dat is goed voor mensen met een uitkering, die een duurzame plek op de arbeidsmarkt willen vinden.
7. ZORG EN HULP
Een gemeente richt de zorg en hulp aan kwetsbaren professioneel en menselijk in. Mantelzorgers worden goed ondersteund en moeten ook even kunnen ontzorgen. Geld voor zorg gaat naar zorg, dus niet naar overhead, gebouwen of topsalarissen. De professionals worden netjes beloond volgens de cao. Op de sociale voorzieningen wordt niet bezuinigd.
8. JEUGDZORG
Gemeenten moeten zich bezighouden met de toegang van de jeugdzorg voor burgers. Het moet simpeler: het Rijk betaalt, de schotten tussen de onderdelen gaan weg. Teams met een brede kennis (jeugdzorg, onderwijs, wonen, politie) werken intensief samen zonder hand op de knip.
9. ARBEIDSMIGRANTEN
De gemeente zit bovenop de arbeids- en huisvestingsomstandigheden van arbeidsmigranten en houdt scherp in de gaten dat het fatsoenlijk geregeld is. Bed en brood zijn gescheiden, want werkgevers zijn geen huisbazen. De huisvesting van arbeidsmigranten valt onder het reguliere huurrecht.
10. BASISVAARDIGHEDEN
Gemeenten kunnen veel doen om basisvaardigheden van burgers te verbeteren. Denk aan gratis faciliteiten om makkelijker te leren lezen, schrijven, rekenen en beter met computers en smartphones te kunnen omgaan. Hiervoor gebruikt de gemeente het educatiebudget, waar nodig aangevuld met eigen middelen. De gemeente zorgt dat het aanbod goed is en ziet daar bij de inkoop of subsidieverstrekking op toe.
11. WONEN
Er zijn veel te weinig geschikte woningen voor ouderen en betaalbare huizen voor starters en mensen met een laag of middeninkomen. De gemeente bepaalt of er ruimte komt voor nieuwe woonvormen en welke categorie huizen prioriteit krijgen.
443.000
jongeren kregen in 2019 een vorm van jeugdzorg. Dat is 10 procent van alle jongeren van 0 tot en met 22 jaar. De gemeente is verantwoordelijk voor jeugdzorg.
Bron: Jeugdzorg Nederland
26.500
woningen kwam Nederland eind 2021 tekort voor de huisvesting van studenten. Dat aantal ligt 20 procent hoger dan het jaar daarvoor. De stijging van het aantal internationale studenten is een belangrijke oorzaak.
Bron: kennisplatform Kences
72.481
mensen werkten eind 2020 bij een Sociaal Werk-bedrijf. Het worden er steeds minder. Bij de oude sociale werkvoorziening werkten in 2012 nog zo’n 102.000 mensen.
Bron: Panteia 2021
‘Het leed is over tien jaar niet meer te overzien’
Natalie Kool (49) uit Rotterdam werkt in de jeugdhulpverlening en vindt het onbegrijpelijk dat er nog politici zijn die op de sector durven bezuinigen.
‘Ik werk in achterstandsbuurten dagelijks met jongeren tussen 8 en 18 jaar. Ze lopen vast op school, hebben psychische problemen, komen in aanraking met de politie en leven steeds meer in een sociaal isolement. Problemen binnen gezinnen zijn schulden, verslavingsproblemen, huiselijk geweld, noem maar op. De problemen kunnen enorm zijn. Jongeren met bijvoorbeeld eetstoornissen of depressies staan soms langer dan zes maanden op een wachtlijst voor specialistische zorg. In coronatijd komen er nog meer depressies bij, jongeren raken geïsoleerd. Het is onbegrijpelijk dat door gemeenten nog steeds op jeugdhulp wordt bezuinigd, dat buurthuizen gesloten worden en activiteiten voor de jeugd worden gestopt. Als er nu niet wordt geïnvesteerd zijn de problemen over tien jaar niet meer te overzien. Of ik ga stemmen? Ik heb werkelijk geen idee op wie. Tijdens corona heb ik mij iets meer verdiept in de politiek. Ik ben eerder ongerust geworden dan gerustgesteld. De politieke ontwikkeling is zeer zorgelijk. Het is eigenlijk om te huilen.’
‘Ondanks alles geeft de gaswinning voor mij de doorslag’
Tanja Nobel (21) uit Groningen ziet iedere dag hoe moeilijk het is voor studenten om rond te komen en een betaalbaar huis te vinden.
‘Huisvesting is niet te doen. Ze vragen 1600 per maand. Echt belachelijk. Natuurlijk, er zijn bijbaantjes genoeg, maar die betalen het minimum. Ik heb veel vriendinnen die zich naast hun studie te pletter werken. Voor wat eigenlijk? Je kunt nauwelijks een normaal leven leiden. Het gaat ten koste van je studie. Ik ging zelf ook op een gegeven moment het werken vooropstellen. Je probeert toch je hoofd boven water te houden. Nu doe ik een studie social work en kan me er alleen op concentreren omdat ik eerst een jaar fulltime heb gewerkt. Veel mensen kunnen dat niet en kunnen het niet bolwerken. Dat is schrijnend. Ja, bij de verkiezingen kijk ik naar wat partijen in de gemeenten voor studenten doen. Maar als ik eerlijk ben gaat de gaswinning de doorslag geven. Mijn hele familie woont in dit gebied, dus dat is voor mij iets heel persoonlijks.’
‘Ouderen en mensen met uitkering raken ondergesneeuwd’
Remco Kok (49) uit Amersfoort had een Wajonguitkering en heeft nu een vaste baan bij de overheid. Hij maakt zich grote zorgen over de positie van mensen met een uitkering en ouderen.
‘Ik volg de lokale politiek, maar vind het nu nog niet erg duidelijk wat de partijen willen doen rond WMO, bijstand en de Participatiewet. Covid heeft een grijze deken over alles gelegd, de prioriteit ligt al twee jaar duidelijk bij ondernemers en de jeugd. Mensen met een uitkering en ouderen vallen daardoor tussen wal en schip. Ze hebben de pech dat ze ondergesneeuwd raken, maar de drukte bij de voedselbanken is het signaal dat hun problemen groot en structureel zijn. Ondernemers kregen een tegemoetkoming, maar voor mensen met weinig geld is alleen landelijk iets gedaan met energiekosten. Voor hen is Covid twee tot drie keer erger. De stijgende inflatie komt daar bovenop. Dat is de doodsteek. Gemeenten moeten voor deze groepen extra geld uittrekken. Dat is wat je als fatsoenlijke en beschaafde maatschappij moet doen.’